Heupdysplasie (HD) bij de hond
- Wat is heupdysplasie
- Oorzaken
- Leeftijd onderzoek HD
- Klinisch onderzoek
- Radiografisch onderzoek
- Behandeling
WAT IS HD
Normale heup Heupdysplasie
De heupkom en de dijbeenkop zijn aan elkaar vastgehecht d.m.v. een kort en zeer dik ligament. Daarnaast zit er rond het heupgewricht een stevig gewrichtskapsel. Bij heupdysplasie , HD afgekort, blijkt er te veel laxiteit in het heupgewricht aanwezig te zijn. Daardoor is er teveel beweeglijkheid van de dijbeenkop t.o.v. de heupkom en zal de dijbeenkop meermaals per dag uit de heupkom glijden en aldus ontwrichten (subluxatie).Door deze subluxatie, die bij elke stap optreedt, zal het kraakbeen van de dijbeenkop gaan verslijten en zal er geleidlijk misvorming optreden van de dijbeen kop. In plaats van zijn normale perfecte ronde vorm krijgt hij een wat afgevlakte platte vorm die radiografisch goed waarneembaar is. Doordat de heupkom niet meer perfect gevuld wordt zal deze minder diep worden en aldus een wat ondiep schoteltje worden. Hier zal de dijbeenkop nog minder goed in passen en dus nog meer ontwrichten. Op die manier is er een kringloop aan de gang die de heupdysplasie progressief erger maakt. Deze vervroegde slijtage in het heupgewricht leidt op den duur tot artrose. Deze kan extreme vormen aannemen en bij oude honden tot ontzettende pijnlijkheid leiden. Bij jonge honden echter is er nog geen echte artrose aanwezig. Deze jonge honden hebben pijn omdat de dijbeenkop ontwricht en het gewrichtskapsel opgerekt wordt. Het gewrichtskapsel bevat vele pijnreceptoren die in deze fase ook verantwoordelijk zijn voor de klinische pijn. Daarnaast ontstaan er microscopisch kleine breukjes op de rand van de heupkom en die zijn natuurlijk ook pijnlijk. Er heerst bij fokkers, eigenaars en dierenartsen nogal wat verwarring over wanneer de eerste symptomen van HD kunnen opgemerkt worden, zowel klinisch als radiografisch. Omdat de leeftijd voor de officiële radiografie van HD één jaar is (en in sommige rassen anderhalf jaar), menen sommigen dat vóór deze leeftijd HD niet waarneembaar is. Dit is onjuist. HD is waarneembaar en veroorzaakt symptomen vanaf zeer vroege leeftijd bij sommige honden. Zo is het niet ongebruikelijk om af en toe een hond van drie tot vier maanden te zien die een extreme vorm van HD vertoont en waar de twee heupkoppen reeds volledig uit de kom liggen (zie foto boven). Veel meer echter, ziet men problemen bij dieren van zes tot negen maanden. Vooral bij het rechtkomen, het beklimmen van trappen en bij het opspringen (bvb. in de auto), zullen de dieren pijn hebben. De klachten komen tot uiting na lange rust of na een hevige inspanning. Na deze eerste periode van pijnlijkheid komt er over het algemeen een periode van klinische rust. Een aantal van deze patiënten zal tussen de leeftijd van anderhalf en ongeveer vijf jaar minder klachten hebben. Nadien echter vertonen zij meestal hevige pijnklachten in de heupen die te wijten zijn aan de verder evoluerende artrose.(zie foto onderaan)
Normale heup Heup HD met artrose
OORZAKEN
Teveel is in het verleden de verantwoordelijkheid naar de fokker toegeschoven. Deze werd met de kwade vinger terechtgewezen en er werd gezegd dat hij de schuldige was. Het is nu geweten dat dit niet altijd zo hoeft te zijn. Uit recent onderzoek weten we dat er drie evenwaardige redenen zijn voor het ontwikkelen van HD.
- Erfelijkheid : In eerste instantie is er de erfelijkheid.
Erfelijkheid blijkt ongeveer 25% bij te dragen tot het voorkomen van HD. Wat de verantwoordelijkheid van de fokker betreft kan dus gesteld worden dat hij wel iets kan doen. Namelijk zich houden aan de normen opgelegd door de Koninklijke Maatschappij Sint Hubertus of opgelegd door de rasclub. Dus enkel fokken met honden die A of B zijn. Eens de fokker zich hieraan heeft gehouden, heeft hij alles gedaan wat in zijn macht ligt om heupdysplasie bij de nakomelingen te voorkomen. - De voeding
Deze voeding is belangrijk in verband met de hoeveelheid calcium en energie. Het vermijden van alle calcium- en vitaminepreparaten en het toedienen van een relatief arme voeding qua energie (gegeven in beperkte mate) zodat de hond in feite steeds wat hongerig is en mager blijft. Later als de hond ouder dan tien maanden is, kan gerust een rijkere voeding toegediend worden. De genetisch vastgelegde eindgrootte en eindgewicht van de hond kunnen beter bekomen worden door een langzame opgroei dan door een explosieve groei. - Karakter & speelsheid
- Het is geweten dat honden die zeer onstuimig zijn, veel spelen en springen, van links naar rechts bewegen en draaien meer kans hebben op HD dan hun nestmaatjes die het rustig aandoen. De reden hiervoor is eenvoudig. Honden die onstuimig zijn bewegen hun gewrichten veel meer in stress situaties. Een hond die rustig leeft en mooi rechtdoor loopt beweegt zijn heupen in een eenvoudig patroon waarbij de heupkom mooi rondom de heupkop ligt. Een hond die naar links tot rechts springt, beweegt zijn heupen als dusdanig, dat de heupkop neiging heeft om uit de kom te klikken. Het is dus wenselijk om jonge hondjes, verdacht van H.D., rustig te laten leven tot zij volwassen zijn. Op die manier kan de evolutie afgeremd worden. Uit onderzoek, waarbij men honden heeft gevolgd van kleine pup tot volwassenheid, is gebleken dat honden die een zeer minieme vorm van HD hebben op de leeftijd van 3 maand steeds meer HD zullen hebben als ze 8 maand zijn en een extremere vorm zullen vertonen rond 12 maand. Dus eens de diagnose bij een jonge hond is gesteld, mag u er van op aan dat deze toestand zal verslechten, zeker als u de nodige maatregelen niet neemt.
LEEFTIJD ONDERZOEK?
Wanneer moet je dan laten onderzoeken of je hond HD heeft, zal u zich aanvragen?
Het is wijs, denken we, om alle jonge honden van rassen waarin HD voorkomt te laten röntgenen en onderzoeken op de leeftijd van 3-5 maand. Dit is veel vroeger dan wat men vraagt voor de officiële röntgenopnames. (1 jaar tot 1.5 jaar!). De officiële HD opnames dienen echter in hoofdzaak om te bepalen welke honden er al dan niet in de fok gebruikt mogen worden. Als uw hond dan toevallig op 1 of 1.5 jaar ouderdom slecht scoort is fokken met deze hond natuurlijk uitgesloten. Helaas zal deze hond niet veel opties meer hebben wat de behandeling betreft. Op jonge leeftijd kunnen daarentegen veel meer mogelijke behandelingen aangeboden worden om heupdysplasie te bestrijden.
zie ook: symfysiodese, bekkenkanteling , heupprothese.
KLINISCH ONDERZOEK
De test van Ortolani onderzoekt of men de heup kan ontwrichten. Deze test wordt meestal uitgevoerd onder lichte anesthesie en bij de hond in ruglig. Men zal het dijbeen belasten in normale stand (adductie) (zie tekening rechts) en bij laxiteit zal de heup uit de kom wippen (luxatiehoek) . Vervolgens gaat men de poot naar buiten bewegen (abductie) en op een gegeven moment kan men een klik voelen als de heupkop terug in de kom wipt (reductiehoek). Deze instabiliteit onder sedatie bij abductie en adductie is een sterke indicator voor heupdysplasie. De hoek vanhet dijbeen t.o.v.het bekken waarbij dit gebeurt is een bepalende factor naar de mogelijke chirurgische behandeling toe.
zie ook: symfysiodese, bekkenkanteling , heupprothese.
RADIOGRAFISCH ONDERZOEK
Er wordt gekeken naar de vorm van de dijbeenkop en de heupkom: zijn deze mooie rond en diep? Ten tweede wordt er gekeken naar de "femoral overlap” (moet 50% of meer zijn) en de hoek van Norberg (moet 105° of meer zijn). Radiografische opnames kunnen uitgevoerd worden bij jonge honden. Vanaf de leeftijd van 3 maand kunnen we reeds nuttige informatie verwerven. Het is dus fout te denken dat men moet wachten tot de leeftijd van 1 jaar vooraleer men deze radiografische informatie kan hebben. Stress opnames op jonge leeftijd (Penn-hip methode) kunnen een objectieve maat geven van laxiteit in de heup. Deze maatstaf (distractie index) gekoppeld aan andere metingen kan uitmaken of de hond gebaat is met een preventieve operatie (symfysiodese of TPO) om de ontwikkeling van eventueel aanwezige HD tegen te gaan. De stress opnames geven ook duidelijk aan welke heupen al dan niet heupdysplasie zullen ontwikkelen en zijn dus zeer belangrijk bij de evaluatie en de opsporing van HD bij de jonge hond. Vooraleer een chirurgie te plannen zuller er dus steeds verschillende radiografie opnames gepland worden: Standaard ventrodorsale opname, Penn-hip distractie opname, DAR opname ( dorsale acetabulaire rand projectie) en afhankelijk van de planning ook gekalibreerde opnames van femur en acetabulum om gedetailleerde metingen te kunnen doen voor preplanning van een eventuele kunstheup.
Normale heup Penn hip Heup HD Penn-hip opname
DAR Opname Heup HD